বৈয়াকরণ শাস্ত্রশৃঙ্খলায় ঐন্দ্র আদি অষ্টব্যাকরণ মান্য। তৎ সমুদায়ের মধ্যে বর্তমানে যে পাণিনিকৃতব্যাকরণ শাস্ত্র প্রচলিত এবং অপরিহার্য, তা শৈব ব্যাকরণ হিসেবে প্রসিদ্ধ। বোপদেবের কথাসরিতসাগর থেকে যে গাথাটি প্রাপ্ত হয়, সেই সূত্রে মহর্ষি পাণিনি নৃত্যরত শঙ্করের নূপুরের নিক্বণধ্বনি থেকে সম্পূর্ণ ব্যাকরণ শাস্ত্র আত্মগত করেন এবং সেই হেতু মহর্ষি পাণিনি প্রণীত ব্যাকরণ শৈব ব্যাকরণ বলে সমধিক প্রসিদ্ধ। বৈয়াকরণ শাস্ত্রীয় শৃঙ্খলায় প্রত্যেক ব্যাকরণের কিছু নিজস্ব বৈশিষ্ট্য থাকে। শৈব ব্যাকরণের ক্ষেত্রেও তার অন্যথা হয় নি। উপরন্তু নবীনতম ব্যাকরণ হওয়ার জন্য, মহর্ষি পাণিনি, তাঁর পূর্ববর্তী প্রমুখ আচার্যদের কৃতজ্ঞতা স্বীকার করে বিভিন্ন সূত্র প্রণয়ন করেছেন। সম্পূর্ণ তথ্য অস্মদ কৃত শোধের উপক্রমণিকায় প্রদত্ত।

In the scriptural discipline of the Sanskrit grammarians, starting from the Aindra school eight schools of Sanskrit grammar are acknowledged and recognised. Among them, the Grammar composed by Maharshi Panini is the only existing one in full-length and is popularly known as the Shaiva school of Sanskrit Grammar. The reason behind this identification lies in the saga mentioned in the Katha Sarit Sagara, authored by Vopadeva. According to that legend, Maharshi Panini got the wisdom of the Sanskrit Grammar from the jingles of Lord Shivas anklets when He danced. All the schools of Sanskrit grammar comprise of several characteristics of its own. The Paninian Grammar is no exception in that. Moreover being the most modern composition of all, Maharshi Panini has composed several semantic rules that acknowledge the previous stalwarts of Sanskrit Grammar. The details of the topic has been elaborated in the Introduction part of our thesis.

संस्कृतव्याकरणशास्त्रानुशासने ऐन्द्रविद्यालयात् आरभ्य संस्कृतव्याकरणस्य अष्टौ विद्यालयाः स्वीकृताः, मान्यतां च प्राप्नुवन्ति । तेषु महर्षिपाणिना विरचितं व्याकरणं पूर्णदीर्घरूपेण एकमेव विद्यमानं वर्तते च संस्कृतव्याकरणे शैवव्याकरणम् इति लोकप्रियतया प्रसिद्धम्। अस्य कारणं वोपदेवस्य रचिते कथासरितसागरे उल्लिखिते गाथायां वर्तते । तस्याः आख्यायिकानुसारं महर्षि पाणिनिः नृत्यं कुर्वन् भगवतः शिवस्य नूपुरस्वनै: संस्कृतव्याकरणस्य प्रज्ञां प्राप्तवान् । संस्कृतव्याकरणस्य सर्वाणि शृंखलानि स्वकीयानि अनेकानि लक्षणानि सन्ति ।तस्मिन् पाणिनीयव्याकरणं अपवादं नास्ति।अपि च सर्वेभ्यः आधुनिकतमा रचना इति कारणेन महर्षिपाणिनिः अनेके सूत्रे रचिताः ये संस्कृतव्याकरणस्य पूर्वप्रबलानाम् आचार्यान् अङ्गीकारं कुर्वन्ति ।अस्माकं शोधप्रबन्धस्य उपक्रमे विषयस्य विवरणं विस्तृतं कृतम् अस्ति।